UNAIDS" Kuheshimu haki za binadamu ni muhimu katika mapambano dhidi ya VVU"

Mpango wa Umoja wa Mataifa wa UKIMWI unachapisha ripoti inayoangazia umuhimu wa haki za binadamu katika kutokomeza janga hili. Ubaguzi, ukosefu wa usawa katika upatikanaji wa matunzo na migogoro ya kiuchumi bado vinapunguza kasi ya maendeleo, na kukumbusha juu ya udharura wa mshikamano wa kimataifa.

Katika maadhimisho ya Siku ya UKIMWI Duniani, ripoti ya hivi punde zaidi kutoka kwa mpango wa Umoja wa Mataifa wa UKIMWI (UNAIDS), iliyochapishwa tarehe 26 Novemba, inatoa angalizo ambalo ni la matumaini sawa na linalotia hofu juu ya maendeleo katika mapambano dhidi ya VVU katika ngazi ya kimataifa. Ingawa maendeleo makubwa yamepatikana katika baadhi ya nchi, hasa Kusini mwa Jangwa la Sahara, kitovu cha janga hili, VVU katika nchi 28, hasa katika Ulaya Mashariki na Mashariki ya Kati. Wakati lengo likibaki kukomesha UKIMWI kama tishio kwa afya ya umma ifikapo mwaka 2030, vikwazo vingi vinaendelea. Kati ya ukosefu wa usawa katika upatikanaji wa matunzo na ubaguzi, ripoti yenye kichwa "Hebu tufuate njia ya haki" inaangazia haja ya kudhamini haki za binadamu ili kutokomeza janga hili.

Ucheleweshaji unaotia wasiwasi katika kufikia malengo

Licha ya mafanikio makubwa katika mapambano dhidi ya VVU tangu kugunduliwa kwake mwaka 1983, bado hakuna chanjo ambayo imetengenezwa dhidi ya virusi hivyo vinavyoathiri karibu watu milioni 40 duniani kote. Mwaka jana, watu milioni 1.3 duniani kote waliambukizwa VVU. Ikiwa idadi hii itapungua kwa asilimia 60 ikilinganishwa na kilele cha mwaka 1995, idadi hii iko mbali sana na lengo la kimataifa lililowekwa mwaka 2025 ambalo ni kutozidi watu 370,000 watakao kuwa wameoambukizwa virusi hivi. Mnamo mwaka 2023, watu 630,000 watakuwa wamekufa kutokana na UKIMWI, mbali na kilele cha milioni 2.1 mwaka 2004, lakini juu ya lengo la UNAIDS kwa mwaka ujao watu 250,000 watakuwa wamefariki. Hata hivyo, kulingana na Winnie Byanyima, mkuŕugenzi mtendaji wa UNAIDS, "mwitikio wa VVU umeendelea sana kwamba mwisho wa UKIMWI kama tishio kwa afya ya umma unaweza kufikiwa ifikapo 2030" pamoja na kucheleweshwa kwa malengo.

Wakati mwaka 2023 unasalia kuwa mwaka wenye maambukizi mapya ya chini zaidi, idadi ya wagonjwa inaongezeka katika nchi 28, haswa katika Ulaya Mashariki na Mashariki ya Kati. Kulingana na Douglas Mendes, jaji wa zamani wa Mahakama ya Rufaa ya Belize na mwanaharakati wa haki za binadamu huko Trinidad na Tobago, hali hiyo inazidishwa na sheria zinazobagua watu waliotengwa. "Sheria ambazo zinaharamisha mahusiano ya mapenzi ya jinsia moja zinazuia juhudi za kukabiliana kikamilifu na janga la UKIMWI. Sheria hizi zinagharimu maisha. Mara nyingi huwazuia watu kupata huduma za kuzuia VVU, upimaji na matibabu, na wanakiuka haki na uhuru ambao ni wa kila mtu. Linapokuja suala la watu wazima waliokubaliana, serikali haina nafasi katika chumba cha kulala cha mtu,” analaani. Katika Ulaya ya Mashariki na Mashariki ya Kati, ambako mawazo ya kihafidhina ya mrengo wa kulia na misingi ya kidini yanazidi kupata msingi, wapenzi wa jinsia moja na wafanyabiashara ya ngono, walengwa wa itikadi hizi, wako hatarini zaidi kutokana na kuambukizwa VVU.

Kati ya unyanyapaa na ubaguzi, VVU ni ugonjwa wa kijamii

Wakati tiba ya kurefusha maisha (ART) - matibabu kwa watu wanaoishi na VVU ambayo hupunguza kiwango cha virusi katika damu hadi viwango visivyoweza kutambulika, kupunguza matatizo na kuzuia maambukizi - imebadilisha VVU kutoka kwa ugonjwa hatari hadi hali sugu inayoweza kudhibitiwa kwa watu wengi, ukosefu wa usawa wa kijamii na unyanyapaa unasalia kuwa vikwazo vikubwa.

Ripoti ya UNAIDS inafichua kwamba idadi kubwa ya watu, kama vile wafanyabiashara ya ngono, wnaume wanaofanya mapenzi na wanaume wenzao (MSM), na watu waliobadili jinsia, bado kwa kiasi kikubwa wametengwa na huduma za afya katika nchi nyingi, kutokana na kuharamishwa kwa tabia zao, lakini pia chuki zinazoendelea katika jumuiya ya matibabu. Monsinyo Thabo Makgoba, Askofu Mkuu wa Cape Town (Afrika Kusini), anaonyesha kukerwa kwake na ukweli huu. "Sheria za kibaguzi zinapoadhibu watu wa LGBTQ+, zinawaweka mbali na huduma ya kuokoa maisha. Sheria hizi ni aina ya vurugu za kitaasisi,” anasema. Kulingana na yeye, ni muhimu kwamba taasisi za kidini na jumuiya za kiraia zishiriki katika utetezi wa haki za binadamu na kupiga vita dhidi ya unyanyapaa, hasa ndani ya jumuiya za Kikristo, ambapo kutokubalika kwa kijamii bado kuna nguvu kwa watu wa jinsia moja.